Hidrolik Valf Nasıl Çalışır ? Çeşitleri Nelerdir ?

Hidrolik sistemler ile çalışan makinelerde bir çok önemli eleman bulunmaktadır. Bu önemli elemanlardan birisi de hidrolik valflerdir. Bu yazımızda hidrolik valflere yer vereceğiz ve hidrolik valf nedir, nerelerde kullanılır, çeşitleri nelerdir, konularında bilgiler vereceğiz. 

Hidrolik Valf Nedir ? 

Hidrolik sistemlerde, genel olarak yağın akışını istediğimiz şekilde yön vermek yada kontrol edebilmek için gerekli olan sistem elemanına hidrolik valf denir. 

Hidrolik Valfin Görevi Nedir ? 

Hidrolik sistemler de akışkanın yönünü belirlemek için kullanılan bu devre elemanı hidrolik valfler sistemde çeşitli görevleri yapar bu görevleri şöyle sıralandırmak gerekirse;

⚫ Akışkanın yolunu açar yada kapatır.  

⚫ Akışkanın gideceği yönü belirler veya yön değiştirir. 

⚫ Sistem içerisinde görevini tamamlayan akışkanı depoya geri gönderir. 

⚫ Akışkanın debisini kontrol ederek hidrolik ile çalışan elemanların çalışma hızını ayarlar. 

⚫ Devre elemanlarını sistemdeki yüksek basınca karşı korur ve basıncı yükselen akışkanı depoya geri tahliye eder. 

⚫ Hidrolik yağın basıncını kontrol ederek, hidrolik devre elemanlarının belirli basınçlar da çalışmasını sağlar. 

Hidrolik sistemlerin endüstrideki yeri 

Hidrolik valflerden bahsederken, hidrolik sistemlerin ne kadar yaygın kullanıldığından da bahsetmek gerekirse, başta iş makineleri olmak üzere presler, madencilik, denizcilik, havacılık, otomatik üretim ve robot sanayinde çokca başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Bu kadar geniş bir uygulama alanı olan hidrolik günümüzdeki ve gelecekteki önemi çok büyüktür. 

Hidroliğin uygulama alanları nelerdir ? 

Endüstri de bu kadar büyük bir kullanım alanına sahip olan hidrolik sistemlerin uygulama alanlarına da bakmak gerekirse, denizcilik ve havacılık sanayinde, gemi güverte vinçlerinde, gemilerin yük doldurma ve boşaltma vinçlerinde, uçakların yön kontrol sistemlerinde ve uçakların iniş ve kalkış sistemlerinde kullanılır.  Endüstriyel üretim tesislerinde ise, iş tezgahlarında, pres sistemi ile çalışan makinalarda, kaldırma araçlarında çokça kullanılır. Enerji üretim alanlarında ise elektrik üreten barajların kapaklarının açılıp kapanması hidrolik sistemler ile gerçekleşir. Bu barajların türbinlerinde de bu sistem kullanılır. Nükleer santraller de, iş makinelerinde ve vinçler de hidrolik sistemler kullanılır. 

Daha belirgin anlatmak gerekirse, mahalle de kazı yapan iş makinelerinde, çöpleri toplayan çöp kamyonların da, kullandığımız araçların direksiyon sistemlerinde, kullanılan hidrolik hayat içinde insana çokça kolaylık sağlar. 

 

Hidrolik sistemlerin en önemli elemanlarından biri olan valflerin çeşitlerinden de bahsetmek gerekirse;

Hidrolik valf çeşitleri nelerdir ? 

1. Yön kontrol valfleri
2. Basınç kontrol valfleri
3. Akış kontrol valfleri
4. Çek valfler

Yön kontrol valfi nedir ?

Yön kontrol valfi akışkanın izlemesi gereken yolu belirleyen, akışkanın yani hidrolik yağın yollarını açıp kapatan devre elemanıdır. Kolay bir tabirle, yön kontrol valfleri hidrolik sistemlerde ki görevi sıvının yönünü kontrol etmektir.

Sistemdeki hareketi yapan, çalışan,iş yapan elemanların istenilen yönde çalışmalarını sağlar. Bir makinede sistemden istenilen yönde akışkan göndererek, hidrolik silindirlerin ileri geri, hidrolik motorların sağa sola dönmelerini yönlendirmek amacı ile kullanılır. Yön kontrol valfleri istenildiği an yön değiştirme kolaylığı sağlar. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte otomatik kumandalı hidrolik devrelerde uzaktan kumandalı elektromanyetik valfler, elektro-hidrolik valfler ve servo valfler üretilmiştir.

Yön kontrol valflerinin üzerinde bulunan harflerin anlamları nelerdir ?

Yön kontrol valflerinin üzerlerinde valfin nasıl hangi konumda ne iş yapacağını, akışkanın hangi yöne gideceğini belirten harfler vardır. Bu harfleri açıklamak gerekirse;

P: Basınç hattı 

R,S,T: Egzos (depo) hattı 

L: Sızıntı hattı

X, Y, Z: Pilot (uyarı) hattı

Yol ve konumlarına göre yön kontrol valfi çeşitleri nelerdir ? 

2/2 Yön kontrol valfleri: Genelde akış yollarının açılıp-kapatılmasında kullanılır. P, Aolmak

üzere iki yollu, iki konumlu valftir. Çok sık kullanılmaz.

3/2 Yön kontrol valfleri: Genelde tek etkili silindirlerin hareketinde kullanılır. P, A,T olmak

üzere üç yollu iki konumludur. Normalde açık yada normalde kapalı olabilir.

4/2 Yön kontrol valfleri: P, A, B, T olmak üzere dört yollu iki konumlu valflerdir. Çiftetkili

silindirlerin ileri-geri hareket ettirilmesinde kullanılır. (Pnömatik sistemlerde 4 yolluvalflerin

yerine yapımı kolay ve maliyeti ucuz olduğu için 5 yollu valfler kullanılır.)

5/2 Yön kontrol valfleri: Bu valflerin 4/2’lik valflerden farkı iki tane depo hattının olmasıdır. Çift etkili silindirlerin hareket ettirilmesinde kullanılır. Dayanımları 4/2 valflere göre daha düşüktür. Bu nedenle hidrolikte 5/2 valf yerine, 4/2 valf kullanılır.

4/3 Yön kontrol valfleri: Bu tip valfler ise 4/2’lik yön kontrol valflerine benzer. Tek farkı ise fazladan bir konumun olmasıdır. Bu konuma merkez konum adı verilir. Hidrolikte farklı amaçlar için değişik tipte merkez konumlar kullanılır. 4/3 valflerde yaklaşık 30 değişikt ipte merkez konum vardır.

Basınç kontrol valfi nedir ? 

Hidrolik devrelerde kullanılan basınç kontrol valfleri mekanik, elektriksel ya da hidrolik hareket aracılığı ile sistem basıncını istenilen düzeye getirirler. Basınç kontrol valfleri sistemi hasara, güç kaybına ve aşırı ısınmaya karşı korur. 

Basınç kontrol valfi çeşitleri nelerdir ?

1. Emniyet valfi 
2. Basınç düşürme valfi
3. Basınç sıralama valfi
4. Basınç boşaltma valfi 

Emniyet valfleri

Hidrolik sistemi ani basınç yükselmelerine karşı koruyan devre elemanıdır. Normalde kapalı olan valf, basınç yükselmesi durumunda açılarak fazla akışkanı depoya göndererek basıncı normal seviyesine düşürür.

Basınç düşürme valfleri

Farklı basınçla çalıştırılması istenen birden fazla silindir ve motorların kullanılması durumunda basınç düşürme valfi, düşük basınçla çalışacak devre elemanının girişine bağlanır. Normalde açık konumdadır, basınç yükselince kapanır. Basınçtaki düşme oranı üzerinde bulunan vida ile yapılır.

Basınç sıralama valfleri

Hidrolik sistemde birden fazla silindir veya hidrolik eleman devreye girecek ve farklı basınçta çalışacak ise normalde kapalı konumda olan valf istenen basınç değerine ulaşınca açılır. Hidrolik akışkan diğer alıcılara ulaşır.

Boşaltma valfleri

Sıkma işlemi yapan silindirlerde kullanılır. Normalde kapalı olan valf bir uyarı geldiğinde açılır ve akışkanı depoya gönderir. 

Akış kontrol valfi nedir ? 

Akış kontrolörleri, akış valfleri veya akış kontrol valfleri (aynı zamanda akış valfleri veya kısma valfleri olarak da adlandırılır) olarak adlandırılır. Bu valfler, kullanılan ortamın hacim akışını düzenlemek için kullanılır. Akış kontrol valfleri, hidrolik sıvı veya basınçlı hava akışını düzenlemek için hidrolik ve pnömatikte kullanılır.

Hidrolik Çek valf nedir ?

Hidrolik çek valfler akışkana tek yönde geçit veren hidrolik devre elemanlarıdır. Kullanım yerine göre yaylı veya yaysız olarak üretilirler. Yaysız üretilen çek valfler sadece dikey montaj için uygunken, yaylı çek valfler istenilen her montaj şeklinde kullanılabilirler. Çek valflerin yay basınçları kullanım amaçlarına göre değişmektedir.